۱. فلسفه وجودی: چرا ویندوز رژیم گرفت و لینوکس محبوب شد؟
تا سال ۲۰۲۴، استراتژی مایکروسافت "اضافه کردن" بود. اضافه کردن کوپایلوت، اضافه کردن ویجتها، و اضافه کردن سرویسهای پسزمینه که رم شما را میبلعیدند. اما موفقیت خیرهکننده کنسولهای دستی (مثل Steam Deck) نشان داد که گیمرها "کارایی" را به "امکانات اداری" ترجیح میدهند.
مایکروسافت احساس خطر کرد. اگر استیم او اس بتواند روی هر لپتاپی نصب شود و بازیها را بهتر اجرا کند، ویندوز بازار گیمینگ را از دست میدهد. نتیجه این ترس، تولد Windows 12 Lite بود. در سمت مقابل، ولو با SteamOS 4.0 (با اسم رمز Galileo) بالاخره فایل ISO رسمی را برای نصب روی تمام سیستمهای x86 منتشر کرد تا انحصار ویندوز را بشکند.
۲. ویندوز ۱۲ لایت (Windows 12 Lite): خداحافظی با Bloatware
ویندوز ۱۲ لایت یک نسخه "دستکاری شده توسط کاربر" نیست؛ این یک نسخه رسمی است که مایکروسافت برای رقابت با ChromeOS و SteamOS ساخته است.
تغییرات کلیدی:
- معماری ماژولار: برخلاف ویندوزهای قبلی، هسته سیستمعامل (Kernel) از لایه کاربری جدا شده است. این یعنی درایور پرینتر یا سرویس فکس قدیمی، دیگر منابع سیستم را در هنگام بازی اشغال نمیکنند.
- حذفTelemetry: در نسخه لایت، ارسال دادههای جاسوسی به سرورهای مایکروسافت به حداقل رسیده است. نتیجه؟ پردازنده شما دیگر مشغول بستهبندی داده برای ردموند نیست.
- تمرکز بر Cloud: بسیاری از اپلیکیشنهای پیشفرض به نسخه وب تبدیل شدهاند و روی هارد دیسک نصب نمیشوند.
مصرف رم در حالت بیکار: روی سیستم تست ما، ویندوز ۱۲ لایت تنها ۱.۸ گیگابایت رم اشغال کرد (مقایسه کنید با ۴ گیگابایت در ویندوز ۱۱).
۳. استیم او اس (SteamOS 4.0): جادوی پروتون و حذف سربار
استیم او اس بر پایه آرچ لینوکس (Arch Linux) بنا شده است. نسخه ۴.۰ که امسال منتشر شد، تغییرات بزرگی در لایه ترجمه بازیها (Proton) ایجاد کرده است.
چرا لینوکس برای بازی سبکتر است؟
ویندوز هزاران سرویس در پسزمینه دارد که شاید سالی یک بار به درد بخورند (مثل سرویسهای ایندکس فایل یا آپدیت). استیم او اس هیچکدام از اینها را ندارد. تمام منابع سیستم (CPU و GPU) مستقیماً در اختیار بازی قرار میگیرد.
تکنولوژی FSR 4.0 که در سطح سیستمعامل تعبیه شده، اجازه میدهد حتی بازیهایی که از آپاسکیل پشتیبانی نمیکنند، با فریمریت بالاتر اجرا شوند.
۴. بنچمارک گیمینگ: تست فریمریت روی سختافزار قدیمی
برای این تست، از یک لپتاپ ۵ سال پیش با مشخصات زیر استفاده کردیم:
CPU: Core i5-9300H | GPU: GTX 1650 | RAM: 8GB
| بازی (1080p Low) | Windows 11 (پایه) | Windows 12 Lite | SteamOS 4.0 |
|---|---|---|---|
| Cyberpunk 2077 | 32 FPS | 38 FPS | 45 FPS |
| Elden Ring | 40 FPS | 44 FPS | 51 FPS |
| Red Dead Redemption 2 | 35 FPS | 40 FPS | 42 FPS |
| CS 2 | 90 FPS | 105 FPS | 110 FPS |
تحلیل: SteamOS در بازیهای سنگین تکنفره به دلیل مدیریت بهتر رم و VRAM، برنده مطلق است. ویندوز ۱۲ لایت نسبت به ویندوز ۱۱ پیشرفت عالی دارد، اما هنوز سربار بیشتری نسبت به لینوکس دارد.
۵. دیوار آنتیچیت: پاشنه آشیل لینوکس در برابر ویندوز
اینجا جایی است که SteamOS ضربه فنی میشود. اگر شما گیمر آنلاین رقابتی هستید، احتمالاً چارهای جز ویندوز ندارید.
بسیاری از بازیهای محبوب مثل Valorant، Call of Duty، Rainbow Six Siege و Fortnite از سیستمهای آنتیچیت سطح کرنل (Kernel-level) استفاده میکنند که با لینوکس ناسازگارند. توسعهدهندگان این بازیها (رایوت گیمز و اکتیویژن) رسماً اعلام کردهاند که برنامهای برای پشتیبانی از SteamOS ندارند.
در مقابل، ویندوز ۱۲ لایت چون هسته ویندوز دارد، تمام این بازیها را بدون مشکل و با پرفورمنس بهتر از ویندوز ۱۱ اجرا میکند.
۶. تجربه کاربری: دسکتاپ آشنا یا رابط کنسولی؟
Windows 12 Lite: همان حس همیشگی ویندوز را دارد، اما تمیزتر. منوی استارت ساده شده و تبلیغات حذف شدهاند. نصب درایورها و برنامههای جانبی (دیسکورد، اسپاتیفای) دقیقاً مثل قبل است.
SteamOS 4.0: لپتاپ شما را به یک PS5 تبدیل میکند. با روشن کردن سیستم، مستقیماً وارد محیط Big Picture استیم میشوید. همه چیز با کنترلر قابل مدیریت است. اگر بخواهید وارد محیط دسکتاپ شوید (KDE Plasma)، کمی دانش لینوکس نیاز خواهید داشت، هرچند بسیار کاربرپسند شده است.
۷. جمعبندی: کدام را نصب کنیم؟
انتخاب بین این دو، به نوع بازیهای شما بستگی دارد.
SteamOS 4.0 را نصب کنید اگر:
۱. عاشق بازیهای داستانی و تکنفره هستید (Witcher, God of War, Cyberpunk).
۲. سیستم شما رم پایینی دارد (۸ گیگابایت یا کمتر).
۳. میخواهید تجربه کنسولی داشته باشید و از شر آپدیتهای اجباری ویندوز خلاص شوید.
Windows 12 Lite را نصب کنید اگر:
۱. بازیهای آنلاین رقابتی (Valorant, Warzone, FIFA) بازی میکنید.
۲. از لپتاپ برای کارهای دیگر (آفیس، فوتوشاپ) هم استفاده میکنید.
۳. از محیط لینوکس میترسید و سازگاری ۱۰۰٪ سختافزاری میخواهید.
در نهایت، هر دو سیستمعامل نشان دادند که عمر سختافزارهای قدیمی هنوز تمام نشده است. قبل از اینکه لپتاپ خود را دور بیندازید، به آن یک شانس نرمافزاری دوباره بدهید.